Hamse I Nizami Nedir ?

Selen

New member
**\Hamse-i Nizami Nedir?\**

Hamse-i Nizami, özellikle Türk edebiyatı ve klasik Osmanlı kültüründe önemli bir yer tutan bir terimdir. Bu terim, bir edebi tür ve bununla ilişkili olarak belirli bir şiir formatını ifade eder. Hamse-i Nizami, adını ünlü şair Nizami-i Gencevi'den alır. Ancak, bu terim sadece onun eserlerine değil, aynı zamanda bu türdeki diğer edebi çalışmalara da atıfta bulunur. Edebiyatımızda ve Orta Doğu'nun geleneksel şiir anlayışında büyük bir öneme sahip olan Hamse-i Nizami, hem içerik hem de biçim açısından belirli kurallara ve özelliklere sahiptir.

**\Hamse-i Nizami'nin Tarihsel Kökenleri\**

Hamse-i Nizami terimi, adını 12. yüzyılda Azerbaycanlı büyük şair Nizami Gencevi'den alır. Nizami, özellikle *"Hamse"* adlı beş eseriyle tanınır. Bu eserler, birbirinden farklı ancak birbiriyle ilişkilendirilebilen bir anlatım tarzı sunar. Hamse-i Nizami terimi, onun bu eserlerinin şekli ve yapısı göz önünde bulundurularak zamanla daha geniş bir anlam kazanmıştır. Bu eserler, hem biçimsel hem de tematik açıdan önemli özelliklere sahiptir.

Nizami'nin Hamse’si, şiirlerin uzunluğu, belirli bir ölçüye göre yazılmış olması ve içerik açısından birbiriyle bağdaşan tema ve motifleri içermesiyle dikkat çeker. Bu eserlerin her biri, büyük bir destan özelliği taşır ve genellikle aşk, kahramanlık, etik değerler ve toplumun düzensizlikleri üzerine yoğunlaşır. Zamanla, Nizami’nin bu formatını izleyen şairler de bu türü kendi eserlerine uygulamış ve böylece "Hamse-i Nizami" ifadesi, belirli bir edebi tür olarak kabul edilmiştir.

**\Hamse-i Nizami’nin Özellikleri\**

Hamse-i Nizami’nin temel özelliği, beş büyük eserden oluşmasıdır. Bu beş eserin her biri, belirli bir tema etrafında şekillenir. Bu eserlerin genellikle birer epik şiir olması ve ciddi bir didaktik yön taşımaları, onları klasik Türk edebiyatının ve İslam dünyasının önemli eserleri haline getirmiştir.

1. **Aşk ve Kahramanlık Teması**: Hamse-i Nizami’nin temel tema ekseni, aşk ve kahramanlıkla ilgili motiflerdir. Nizami ve onu takip eden şairler, kahramanların mücadeleleri ve aşkları etrafında destanlar yaratmışlardır.

2. **Didaktik Özellik**: Nizami’nin eserleri yalnızca birer sanat eseri olmakla kalmaz, aynı zamanda önemli bir eğitim aracı olarak da işlev görür. Eserlerdeki ahlaki dersler ve toplumsal mesajlar, dönemin toplumuna yön vermek amacıyla önemli bir yer tutar.

3. **Dini ve Felsefi Derinlik**: Nizami’nin eserlerinde hem İslam’ın hem de dönemin felsefi düşünce akımlarının etkisi görülür. Şair, insanlık durumunu sorgular, bireysel sorumluluklar ve toplumun yapısı üzerine derinlemesine düşünceler sunar.

4. **Şiirsel Yapı**: Hamse-i Nizami’deki şiirler genellikle gazel ve kaside biçimlerinde yazılmıştır. Bu, şairlerin hem dilsel hem de ölçüsel anlamda ne kadar usta olduklarını gösterir.

**\Hamse-i Nizami'nin Türk Edebiyatındaki Yeri\**

Hamse-i Nizami, özellikle Osmanlı döneminde, pek çok şair tarafından izlenmiş ve bir edebi tür olarak benimsenmiştir. Nizami'nin etkisi, yalnızca onun doğrudan takipçileriyle sınırlı kalmamış, aynı zamanda sonraki kuşaklarda da farklı şekillerde devam etmiştir. Hamse-i Nizami, her ne kadar başlangıçta İran edebiyatının bir parçası olarak kabul edilse de, Türk edebiyatında da önemli bir yer edinmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu’nda, özellikle Divan şairleri arasında, Hamse-i Nizami’nin etkisi geniş bir şekilde hissedilmiştir. Bu şairler, Nizami’nin örnek aldığı yapıları ve temaları alıp, Türk kültürüne ve edebiyatına uyarlamışlardır. Bu süreç, hem bireysel şairlerin hem de genel olarak Osmanlı edebiyatının biçimsel olarak gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur.

**\Hamse-i Nizami'yi Takip Eden Türk Şairleri Kimlerdir?\**

Türk edebiyatında Hamse-i Nizami'yi benimseyen birçok şair bulunmaktadır. Bunlar, hem biçimsel hem de tematik açıdan Nizami'nin izinden gitmişlerdir. Bunlar arasında en bilinen isimlerden biri **Fuzuli**’dir. Fuzuli, özellikle *"Su Kasidesi"* ve *"Leyla ile Mecnun"* adlı eserlerinde Nizami’nin etkilerini açıkça gösterir. Fuzuli’nin şiirleri, Nizami’nin yapısını alıp Türk kültürüne uyarlama noktasında önemli bir örnek teşkil eder.

Bunun dışında, **Baki** ve **Nedim** gibi diğer önemli Divan şairleri de Hamse-i Nizami türünü benimsemişlerdir. Bu şairler, Nizami'nin şiirlerinde gördükleri aşk, kahramanlık ve ahlaki dersleri, kendi eserlerine entegre etmişlerdir. Ayrıca, Hamse-i Nizami’nin etkileri yalnızca şiirle sınırlı kalmamış, aynı zamanda diğer edebiyat türlerine de sirayet etmiştir.

**\Hamse-i Nizami ile Diğer Edebi Türler Arasındaki Farklar\**

Hamse-i Nizami, özellikle biçimsel yapısı ve tematik derinliği ile diğer edebi türlerden ayrılır. Birincil farklardan biri, bu türün bir bütün olarak bir "epik anlatım" sunmasıdır. Yani, yalnızca bir tema etrafında toplanan bir dizi şiirden ibaret değildir; aynı zamanda birbiriyle bağlantılı, uzun soluklu anlatılar yaratmayı hedefler. Diğer edebi türler ise genellikle daha kısa ve tek bir tema etrafında yoğunlaşır.

Bir başka önemli fark, Hamse-i Nizami'nin "didaktik" bir özellik taşımasıdır. Nizami ve takipçileri, eserlerinde yalnızca bir hikaye anlatmakla kalmaz, aynı zamanda insanlara ahlaki dersler de vermeyi amaçlarlar. Bu özellik, Hamse-i Nizami’yi diğer şiir türlerinden ayıran önemli bir noktadır.

**\Sonuç\**

Hamse-i Nizami, Türk edebiyatı ve klasik İslam edebiyatının önemli bir parçasıdır. Nizami Gencevi'nin eserleriyle başlayan bu edebi tür, zamanla Türk şairleri tarafından benimsenmiş ve edebiyatımıza önemli katkılarda bulunmuştur. Şiirsel yapısı, derin tematik anlamları ve didaktik özellikleri ile hem dönemin kültürüne hem de sonrasındaki edebi anlayışlara yön vermiştir. Hamse-i Nizami, hem bir edebi tür olarak hem de bir kültürel miras olarak önemli bir yer tutar.